TÜRKİYE’DE EMEKLİLİK VE EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLAR SORUNU
Toplumum çok uzun zamandır beklediği sorunlardan, sadece Taşeron işçiye kadro konusunda düzenleme yapıldığını görüyoruz. Elbette bu düzenlemeden gayri memnunlar da var. Ancak, diğer meselelerde henüz bir düzenleme yapılmamıştır. EYT, emeklilikte yaşa takılanlar, bedelli askerlik, genel af ve tabiri yerinde ise netice alınamayan sicil affı konusunda toplumun merakla bekleyişleri halen sürmektedir.
Bugün itibarı ile Emeklilikte yaşa takılanlar hakkında yeni bir durum maalesef yoktur, sadece bakan nezdinde sivil toplum görüşme randevuları iletiyorlar. Beklentiler sürüyor. Bugün itibarı ile ne TBMM’de ne de Bakanlar Kurulu gündeminde, ne de farklı siyasi mahvillerde bir gelişme yaşanmamıştır. 8 Eylül 1999 tarihinden başlayarak çalışan herkes Emeklilikte Yaşa Takılmıştır. Yani EYT’li olmuştur. 8 Eylül 1999 tarihinden önce kadınlar 20 yıl, erkeklerde 25 yılda emekli olabilir iken, bir diğer şart olarak yaş şartı getirilmişti. Aslında bu durum geriye etkili yasal düzenleme olarak, hukuk devleti ilkesine de aykırı bir düzenlemeydi. Bu durumdan ise 4.5 Milyon insan etkilenmişti. Ancak bu olumsuzluk giderilmedi. Bu mağduriyet konusunda en son EYT , emeklilikte yaşa takılanlar ile ilgili olarak, yetkilililer kesinlikle bir düzenleme olmadığını, olamayacağını belirterek, iyileştirme olarak, EYT’lilerin yani Emeklilikte Yaşa Takılanların sabırla belirlenen yaşı doldurmaları gerektiğini ifade etmişlerdir. Hükümet kanadından EYT’liler (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) hakkında hiç bir müsbet gelişme olmadığı gibi, sürekli olumsuz açıklamalar devam etmektedir. Bu konuda mutlak surette görüş değişikliği ve empati yapılmasının gerekliliği de EYT, Emeklilikte yaşa takılanlar tarafından istenilmektedir.
Bu konuda Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanı olan Mehmet Selim Bağlı, Türkiye’de yetişkin ömrünün (52 yaş ve sonrası) 36 yıl olduğunu ve bunun 33 yılının emeklilikte geçtiğini belirterek şu şekilde beyanatta bulunmuştu: “SGK olarak emeklilere ayda 18 milyar, yılda 216 milyar lira maaş ödüyoruz. SGK’nın dengesini erken emeklilik bozdu. İnsanlar 36-37 yaşında emekli edildiği için bugün emeklilere düşük maaş vermek zorunda kalıyoruz. Talepler çok; çıraklığı emeklilikten sayalım, stajda geçen süreyi emekliliğe sayalım… Bunlar emekli yaşını aşağı çekmek ve emeklilik sisteminin altını oymaktır. Tam aksine emeklilik yaşı 58-60’tan 65 yaşa doğru gidiyor. Bir yerde 200 milyar lira varsa buyurun emekliliği değiştirelim. Mevcut sigorta primlerini yüzde 100 artıralım, emekli maaşlarını yüzde 50 düşürelim, o zaman olur, maliyet düşer. Ama bunu da herhalde hiç kimse istemez.”
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) konuyla ilgili son çıkan haberleri dikkatle takip etmeye devam ediyor. Çünkü, Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT’liler) gerçekten çok zor durumda, Emeklilikte yaşa takılanların (EYT) tek dertleri mağduriyetlerinin önlenmesi ve kendilerine çalışırken sağlanan haklarının geri verilmesi. Emeklilikte Yaşa takılanlar diyor ki, biz EYT’liler belirli bir anlaşma ile çalışmaya başladık. Biz çalışırken hizmet ve prim gün sayısına ilave olarak birde yaş şartı getirildi. Bu olmaz. Bu olmamalı. Evet beli bir yasa çıktıktan sonra işe başlayanlar o yasa veya o mevzuata uygun olarak emekli olsunlar, ama biz işe başladığımızda, biz çalışırken yaş koşulu yoktu. Niçin EYT’lileri zora sokan, geriye etkili düzenleme yapıldı. Bu hukuk devleti kavramına aykırıdır. Bu nedenle EmeklilikteYaşa Takılanların mağduriyetleri çözülmelidir.
ERKEN EMEKLİLİK YOLLARI NELER, EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLAR (EYT’LİLER) İÇİN BİR ALTERNATİF ÇÖZÜM ÖNERİSİ YÜZDE BEŞ FORMÜLÜ NEDİR?
Tüm çalışanların beklentisi, yegane ümidi emekli olmak. Türkiye’de çok çeşitli durumlarda erken emeklilik imkanı sunuluyor. İşte erken emekliğin çok farklı formülleri:
Bazı özel meslekler için erken emeklilik imkanı var:
‘Yıpranma’, ‘Fiili Hizmet Süresi Zammı’ denilen bu kolaylıkla, çalışılan sürelere belli oranda gün eklenerek ve işe girişi geriye çekerek erken emekliliğin yolunu açılmakta. Yani 12 ay çalışmış kişi 15 ay çalışmış sayılıp, işe girişi 3 ay geri çekiliyor.
Erkeklerde erken emekliliğin bir diğer yolu askerlik borçlanması. Askerliğini işe girmeden önce yapanlar, borçlanma ile hem prim şartını azaltıyor hem de 1-2 yıl hizmet kazanabiliyor, hem de yaşı öne çekebiliyor. Yaşı erkene çekmek için askerliği işe girmeden önce yapmış olmak gerekiyor. İşe girilen tarih borçlanma süresini ortaya koyuyor.
Doğum borçlanmasıyla, eksik primlerin yapılan doğum adedince borçlanma tamamlanması ile oluyor. Yıl ve yaş şartını tamamlamış bir annenin eğer primi eksikse bunları tamamlamak için beklemesi gerekmiyor. Her bir çocuk için iki yıl olmak üzere, 3 çocuğa kadar borçlanma yaparak, 6 yıl kadın hizmet süresi kazanılabiliyor. Evlat edinen annelerin de doğum borçlanması hakkı bulunuyor. Ancak evlat edinilen çocukların 2 yaşını doldurmamış olması gerekiyor.
15 yıl sigortalılık süresi, 3 bin 600 prim günü olanlar, emekli olabiliyor. Bu formülle emeklilik için öncelikle 9 Eylül 1999’dan önce sigortalı olmak ve yaş şartını tamamlamak gerekiyor.
Sürekli bakıma muhtaç derecede malul çocuğu bulunan kadın sigortalıların, 2008’den sonra prim ödeme gün sayılarının 4’te 1’i, prim ödeme gün sayıları toplamına ekleniyor ve bu süreler yaştan düşüyor.
Emeklilikte yaşa takılan (EYT) hakkında mevcut durum özetlenirse;
Şu anki sisteme göre, primini dolduran bir emekli adayı, emeklilik yaşını beklemek zorunda. Bununla ilgili, şimdiye kadar 3 kıstas belirlenmiştir. Daha önce ise yani, SSK’lı da 8 Eylül 1999’a kadar emeklilik için iki şart vardı.
Birincisi, sigorta süresi, kadınlar için 20, erkekler için 25 yıl, ikincisi de 5000 gün prim sayısı. Sonra üçüncü bir şart geldi. (20 veya 25 yıl ilk işe girilen tarih ile emeklilik başvurusu tarihi arasında geçen süredir).
Sonrada ilave edilen şart ise 8 Eylül 1999’dan önce işe girenler için kadınlarda 40 ile 58, erkeklerde 44 ile 60 yaş arasında yaş bekleme süresi olarak aniden ortaya çıktı..
Memurlar ve Bağ-Kur’lular için de emeklilikte aynı şekilde yaş şartı getirildi…
Emeklilikte yaşa takılan (EYT) ile ilgili olarak; 2017’de erken emeklilik konusunda telafisi güç veya imkansız durumların olmaması, mezarda emekliliğin olmaması için çok acele çözüm ve müjdeli haber EYT’lilerce bekleniliyor. Türkiye şartlarında bir çok insanın yaş nedeniyle emekliliği göremeden hayatını kaybettiğini ifade eden Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT’liler) bunun hayati bir mesele olduğunu belirtiyorlar.
BİR ÇÖZÜM! ERKEN EMEKLİLİK İÇİN YÜZDE 5 FORMÜLÜ NEDİR?
ERKEN EMEKLİLİK İÇİN YÜZDE 5 FORMÜLÜ:
Kimi ülkelerde olan bu çözüm de tartışılmıştı. Tekrar konuşuluyor. Yani emekliliğine ne kadar yıl kalmış ise Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT’liler) alacağı emekli maaşından yüzde beş eksik alma koşulu ile emekli olması. Örneğin emekli aylığı 2000 TL. olacak Emeklilikte yaşa takılan (EYT’li) yaş koşuluna bir yıl kalmış ise 100 TL. eksik maaş alacak, yani 1900 TL. maaş ile emekli olacak. İki yıl kalan ise 1800 TL. maaşı kabul etmesi halinde emekli olabilecek.
Güncel Emeklilik ve sürelere ilişkin, SSK emeklilik tabloları aşağıdaki gibidir .
Emeklilik geçiş tabloları erkekler ve bayanlar için ayrı ayrı düzenlenmiştir. 2015 SSK emeklilik tablolarında emeklilik yaşı ve ssk ya ödenmesi gereken primler ve sigortalılık süresi bulunmaktadır. Sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısını karıştırmamak gerekir.Sigortalılık süresi ilk sigortalılığınızdan hesaplama yaptığınız güne kadar yada emekli olacağınız tarihe kadar geçmiş süredir.Aralarda boşluk olması önemli değildir. Dolayısı ile sigortalılık ne kadar erken başlamışsa o kadar avantajlı bir durum oluşmaktadır. Bir hususu daha açıklamak isteriz. Tablolardan yararlanırken eğer askerlik borçlanması yapacaksa askerlik ilk sigortalılıktan önce mi sonra mı ona bakmak gerekir. Askerliğin ilk sigortalılıktan önce olmasında ilk borçlanılan süre kadar ilk sigortalılık geri çekilecektir. Bu hususu unutmamak gerekmektedir.
BUGÜN MEVCUT KOŞULLARA GÖRE EMEKLİLİK TABLOLARI:
SSK emeklilik tablosu Erkekler
A. İşe Başlama Tarihi,
B. Erkeklerin emekliliği için sigortalılık süresi (ilk sigortalılık ile emeklilik başvuru tarihi arasında geçen süre )
C erkeklerin emekliliği için Tamamlaması gereken yaş
C. Erkeklerin emekliliği için tamamlaması gereken prim ödeme süresi
A. İşe Başlama B. Hizmet C.Yaş D.Prim
08.09.1976 öncesi 25 Yıl Yok 5000
09.09.1976-23.05.1979 arası 25 yıl 44 5000
24.05.1979-23.11.1980 arası 25 yıl 45 5000
24.11.1980-23.05.1982 arası 25 yıl 46 5075
24.05.1982-23.11.1983 arası 25 yıl 47 5150
24.11.1983-23.05.1985 arası 25 yıl 48 5225
24.05.1985-23.11.1986 arası 25 yıl 49 5300
24.11.1986-23.05.1988 arası 25 yıl 50 5375
24.05.1988-23.11.1989 arası 25 yıl 51 5450
24.11.1989-23.05.1991 arası 25 yıl 52 5525
24.05.1991-23.11.1992 arası 25 yıl 53 5600
24.11.1992-23.05.1994 arası 25 yıl 54 5675
24.05.1994-23.11.1995 arası 25 yıl 55 5750
24.11.1995-23.05.1997 arası 25 yıl 56 5825
24.05.1997-23.11.1998 arası 25 yıl 57 5900
24.11.1998-08.09.1999 arası 25 yıl 58 5975
09.09.1999-30.04.2008 arası prim ödeme gün sayısı 25 yıl olduğu için otomatik olarak en az 25 yıl olmak zorunda 60 7000 Not erkekler 60 yaşını doldurmuş olması, 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 4500 gün, emeklilik primi ödemiş olmaları şartı ile emekliliğe hak kazanabilirler
01.05.2008- 2035 e kadar prim ödeme gün sayısı en az 25 yıl 100 gün olduğu için otomatik olarak en az 25 yıl 100 gün olmak zorunda 60 Kademeli artış var Kanunun yürürlüğe girdiği 01.05.2008 tarih ile 31/12/2008 tarihleri arasında sigortalı sayılanlar için 7100 gün olarak 1/1/2009 tarihinden itibaren sigortalı sayılanlar için ise her takvim yılı başında 7100 güne 100 gün eklenmek suretiyle 9000 güne çıkacaktır.