TRAFİK KAZASINDA MADDİ VE MANEVİ ZARAR KAVRAMI NELERİ KAPSAR?
Trafik kazalarında meydana gelen zararlar maddi olabileceği gibi manevi zararlar da söz konusu olabilir. Önce zarar kavramını açıklayalım: Zarar, kişinin isteği dışında gerek malvarlığında gerekse kişi varlığında meydana gelen azalma veya çoğalmanın engellenmesidir. Yani,zarar şahsi varlık ya da mali varlık alanında ortaya çıkmaktadır Dolayısıyla zararı, maddi zarar ve manevi zarar olarak ikiye ayırmak mümkündür.
Maddi Zarar: Bir kimsenin malvarlığında meydana gelen iktisadi azalmanın veya çoğalmanın (büyümenin hukuka aykırı bir nedenle) engellenmesidir. . Zarar verici olay her halükarda zarar görenin malvarlığını maddi (mali) yönden etkilemiştir.
Manevi Zarar: Manevi zararı ise kişilikte eksilme olarak ifade eder. Kişilik hakları tecavüze uğrayanın psikolojik varlığında bir eksilme olarakta anlayabiliriz. Manevi zarar bir kimsenin acı ve elem duymasını ifade eder. Yani bir kimsenin malvarlığında bir azalma sözkonusu olmadan sadece duygu ve his aleminde oluşan elem ve ızdırap,manevi zarar Akit veya haksız bir eylem sonucu oluşan zararın sebep olduğu ruhi bozulma ve duyulan acıya manevi zarar,bu elemin giderilmesi için sorumlu olanın yükümlü olacağı edaya da manevi tazminat denir.
Ortaya çıkan maddi ve manevi zararların yanında zarar gören kişinin tedavisinden kaynaklanan veya ölüm halinde defin masraflarını da talep edilebilir. Hatta araçta meydana gelen zararlar ve araçta bulunan eşyanın uğradığı zararın da tazmini mümkündür.
Bu hususta, Türk Borçlar Kanunu’nun ilgili hükümleri şöyledir.
53. Madde;
Ölüm hâlinde uğranılan zararlar özellikle şunlardır:
1. Cenaze giderleri
2. Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.
3. Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar.
54. Madde;
Bedensel zararlar özellikle şunlardır:
1. Tedavi giderleri.
2. Kazanç kaybı.
3. Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.
4. Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.
55. Madde
Destekten yoksun kalma zararları ile bedensel zararlar, bu Kanun hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine göre hesaplanır. Kısmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile ifa amacını taşımayan ödemeler, bu tür zararların belirlenmesinde gözetilemez; zarar veya tazminattan indirilemez. Hesaplanan tazminat, miktar esas alınarak hakkaniyet düşüncesi ile artırılamaz veya azaltılamaz.
Bu Kanun hükümleri, her türlü idari eylem ve işlemler ile idarenin sorumlu olduğu diğer sebeplerin yol açtığı vücut bütünlüğünün kısmen veya tamamen yitirilmesine ya da kişinin ölümüne bağlı zararlara ilişkin istem ve davalarda da uygulanır.
56. Madde,
Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir.
Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.
Türk Borçlar Kanunu’nda yer aldığı üzere, trafik kazalarında; eğer yaralanma söz konusu ise tedavi giderleri, kalıcı bir maluliyet varsa kalıcı maluliyetin getirdiği maddi gelir kaybı en önemli maddi tazminat talepleri arasındadır. Zarar görenin ölümü halinde ise defin cenaze masrafları ve vefat eden mağdurun desteğinden yoksun kalanlar destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilirler.
Trafik kazalarında maddi zararın yanı sıra mağdurun manevi zararının da ortaya çıkacağı bir gerçektir. Zira vuku bulan kaza ile birlikte araçta yer alan kişilerin fizik bütünlüklerinin bozulması sonucu duydukları elem ve üzüntünün de giderilmesi gerekir. Öte yandan kaza neticesinde ölüm meydana gelmiş ise meydana gelen manevi zararın büyük olması nedeniyle manevi tazminatın kapsamı da artacaktır. Fakat bazen meydana gelen daimi iş göremezlik (sakatlanmalar) felç durumların da olduğu gibi çok ağır maddi ve manevi zararlara yol açabilir. Hatta vücudun çeşitli organlarının kullanamayacak ölçüde bozulması da aynı derecede kişinin maddi ve manevi yönden büyük zarar görmesine neden olur. Kişi gördüğü zararın vücudunda oluşturduğu güç kaybı oranında da tazminatı hak etmektedir.