Basit yargılama usulüne tabi dava ve işler (Madde 316-322) | 6100 SAY.HMK
Basit Yargılama Usulü Nedir?
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)’nda iki temel yargılama usulü düzenlenmiştir.
Bunlar ise; yazılı (m.118-186) ve basit (m.316-322) yargılama usulleridir.
Davanın açıldığı mahkemeye veya çekişmenin niteliğine göre uygulanacak yargılama usulü farklılık göstermektedir.
Örneğin, asliye hukuk mahkemelerinde kural olarak yazılı yargılama usulü uygulanırken, sulh hukuk mahkemelerinde basit yargılama usulü uygulanır. 6100 sayılı HMK’nın “Basit yargılama usulüne tabi dava ve işler” başlıklı 316. maddesinin (g) bendi düzenlemesi uyarınca; “Diğer kanunlarda yer alan ve yazılı yargılama usulü dışındaki yargılama usullerinin uygulanacağı belirtilen dava ve işler” basit yargılama usulüne tabidir.
6100 sayılı HMK’da yazılı yargılama usulü ayrıntılı olarak düzenlenmiş, basit yargılama usulü ise temel özellikleri ve farklı noktalarıyla belirtilmiş olup, hüküm bulunmayan hallerde yazılı yargılama usulüne ilişkin hükümlerin uygulanacağı ifade edilmiştir (m.322/1).
Basit yargılama usulü, daha çabuk sonuçlandırılması gereken, daha kısa bir incelemeye ihtiyaç duyan ve daha kolay bir inceleme ile sonuçlandırılabilecek dava ve işler için kabul edilmiş daha basit, daha seri bir yargılama usulüdür.
Basit yargılama usulünde, dava ve davaya cevap verilmesi yazılı yargılama usulünde olduğu gibi dilekçe ile olur (m.317/1). Ancak dava ve cevap dilekçeleri, yönetmelikte belirlenecek formun doldurulması suretiyle de verilebilir (m.317/4).
Burada gaye, basit işlerde avukat tutamayanlara kolaylık ve böyle bir durumda dahi dava ve cevap dilekçelerinin bir düzen içinde mahkemeye verilmesini sağlamak, ayrıca hak kayıplarının önüne geçmektir.
Basit yargılama usulünde cevap süresi, dava dilekçesinin davalıya tebliğinden itibaren iki haftadır.
Ancak, mahkeme duruma göre, bu sürede cevap dilekçesi verilmesi zor ise, bu süre içinde başvurulmak kaydıyla bir defaya mahsus olarak ve iki haftayı geçmeyecek ek bir süre verebilir (m.317/2).
6100 sayılı HMK’nın 317.maddesinin 3.fıkrası uyarınca, basit yargılama usulünde, dava ve cevap dilekçesi dışında cevaba cevap (replik) ve ikinci cevap (düplik) dilekçesi verilemez.
Bu çerçevede, taraflar dilekçeleriyle birlikte, tüm delillerini açıkça ve hangi vakıanın delili olduğunu da belirterek bildirmek, ellerinde bulunan delillerini dilekçelerine eklemek ve başka yerlerden getirtilecek belge ve dosyalar için de, bunların bulunabilmesini sağlayacak bilgilere dilekçelerinde yer vermek zorundadırlar.
Dilekçe sayısı, bu usulde görülecek işlerin basit olması ve kısa sürede karara bağlanmasını sağlamak amacıyla sınırlandırıldığından, birer defa dilekçe vermek durumunda olan tarafların daha dikkatli davranmaları gerekmektedir. Basit yargılama usulünde iddia ve savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı, yazılı yargılama usulünden farklı olarak dava açılmasıyla ve cevap dilekçesinin mahkemeye verilmesiyle başlar (m.319).
6100 sayılı HMK’nın basit yargılama usulünde “Ön inceleme ve tahkikat” başlıklı 320. maddesi uyarınca; “Mahkeme, mümkün olan hâllerde tarafları duruşmaya davet etmeden dosya üzerinden karar verir. Daha önce karar verilemeyen hâllerde mahkeme, ilk duruşmada dava şartları ve ilk itirazlarla hak düşürücü süre ve zamanaşımı hakkında tarafları dinler; daha sonra tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit eder.” Görüldüğü üzere, basit yargılama usulünde, yazılı yargılama usulünden farklı olarak ön inceleme ve tahkikat işlemleri de basitleştirilmiştir. Bu kapsamda eğer, dosya üzerinden karar verilmesi mümkünse (örneğin, geçici hukuki korumalarda), taraflar duruşmaya çağrılmadan sadece dilekçe ve delilleri dikkate alınarak karar verilebilir.
Buna göre; HMK’nun 320.maddesinin açık düzenlemesi karşısında mahkeme, basit yargılama usulüne tabi dava ve işlerde, dava şartları yoksa davayı usulden reddedebilir; ilk itirazlar hakkında ya da dilekçelere eklenen deliller yeterli görülürse davanın esası hakkında karar da verebilir.
Dilekçeler aşamasının tamamlanmasından sonra, tarafların dilekçelerine ekledikleri ya da ilgili yerlerden getirtilmesini istedikleri delillerin toplanması ile mahkemece tarafların iddia ve savunmaları ile delilleri incelenmiş olacaktır. Bu nedenle ön inceleme duruşması yapılmadan dosya üzerinden, mevcut deliller ile dava şartları ve ilk itirazlardan başka, davanın esası hakkında da karar verilmesi mümkündür.
Bu şekilde dosya üzerinden karar verildiğinde, taraflara dava ve cevap dilekçesinin tebliği ile bu dilekçelerinde bildirdikleri deliller toplanmış olacağından, hukuki dinlenilme hakkının ihlal edildiğinden de söz edilemeyecektir.
Yukarıda açıklandığı üzere, dosya üzerinden karar verilemiyorsa, bu durumda mahkeme ön inceleme yapar. Burada da, mahkeme dava şartları ve ilk itirazların varlığını inceleyerek, hak düşürücü süreler ve zamanaşımı süreleri hakkında tarafları dinler.
Bundan sonra hakim, tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit ederek, tarafları sulhe teşvik eder. Tarafların sulh olup olmadıkları; sulh olmamışlarsa anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğu tutanağa yazılır ve tutanak hazır bulunanlarca imzalanır.
Tahkikat bu tutanağa göre yürütülür (m.320/2). Yukarıda belirtilen ön incelemeden sonra mahkeme, tarafların dinlenmesi, delillerin incelenmesi ve tahkikatın yürütülmesi için en fazla iki duruşmada yargılamayı tamamlamak zorundadır ve duruşmaların arası da en fazla bir ay olmalıdır (m.320/3-c.1).
Basit yargılama usulünde tahkikat tamamlandıktan sonra, yazılı yargılama usulünde olduğu gibi sözlü yargılama için ayrı bir kesit öngörülmemiştir; bunun için ayrıca süre verilmez.
Hakim tahkikatın tamamlandığı duruşmada, tarafların son beyanlarını alır ve yargılamanın sona erdiğini belirterek hükmünü tefhim eder (m. 321/1). Nitekim, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 26.03.2014 gün ve E:2013/10-777, K:2014/396; 26.06.2013 gün ve E:2013/18-18, K:2013/891; 30.04.2014 gün ve E:2013/21-1655, K:2014/558 sayılı ilamlarında da aynı ilkeler benimsenmiştir.
Bu konuda bknz ve tıklayınız (Basit Yargılama Usulünde Dosya Üzerinden Karar Verilemeyecek Durumlar Nelerdir? T.C. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E: 2017/2803 K: 2018/753 K.T.: 04.04.2018)
İLGİLİ MEVZUAT:
ALTINCI KISIM
Basit Yargılama Usulü
Basit yargılama usulüne tabi dava ve işler
MADDE 316- (1) Basit yargılama usulü, kanunlarda açıkça belirtilenler dışında, aşağıdaki durumlarda uygulanır:
a) Sulh hukuk mahkemelerinin görevine giren dava ve işler.
b) Doğrudan dosya üzerinden karar vermek konusunda kanunun mahkemeye takdir hakkı tanıdığı dava ve işler.
c) İhtiyati tedbir, ihtiyati haciz, delil tespiti gibi geçici hukuki koruma talepleri ile deniz raporlarının alınması, dispeççi atanması talepleri ve bunlara karşı yapılacak olan itirazlar.
ç) Her çeşit nafaka davaları ile velayet ve vesayete ilişkin dava ve işler.
d) Hizmet ilişkisinden doğan davalar.
e) Konkordato ve sermaye şirketleri veya kooperatiflerin uzlaşma suretiyle yeniden yapılandırılmasına ilişkin açılacak davalar.
f) Tahkim hükümlerine göre, mahkemenin görev alanına giren dava ve işler.
g) Diğer kanunlarda yer alan ve yazılı yargılama usulü dışındaki yargılama usullerinin uygulanacağı belirtilen dava ve işler.
Dilekçelerin verilmesi
MADDE 317- (1) Dava açılması ve davaya cevap verilmesi dilekçe ile olur.
(2) Cevap süresi, dava dilekçesinin davalıya tebliğinden itibaren iki haftadır. Ancak mahkeme durum ve koşullara göre cevap dilekçesinin bu süre içinde hazırlanmasının çok zor yahut imkânsız olduğu durumlarda, yine bu süre zarfında mahkemeye başvuran davalıya, bir defaya mahsus ve iki haftayı geçmemek üzere ek bir süre verebilir. Ek cevap süresi talebi hakkında verilen karar taraflara derhâl bildirilir.
(3) Taraflar cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçesi veremezler.
(4) Dava ve cevap dilekçeleri yönetmelikte belirlenecek formun doldurulması suretiyle de verilebilir.
Delillerin ikamesi
MADDE 318- (1) Taraflar dilekçeleri ile birlikte, tüm delillerini açıkça ve hangi vakıanın delili olduğunu da belirterek bildirmek; ellerinde bulunan delillerini dilekçelerine eklemek ve başka yerlerden getirilecek belge ve dosyalar için de bunların bulunabilmesini sağlayan bilgilere dilekçelerinde yer vermek zorundadır.
İddia ve savunmanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağı
MADDE 319- (1) İddianın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağı dava açılmasıyla; savunmanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağı cevap dilekçesinin mahkemeye verilmesiyle başlar.
Ön inceleme ve tahkikat
MADDE 320- (1) Mahkeme, mümkün olan hâllerde tarafları duruşmaya davet etmeden dosya üzerinden karar verir.
(2) Daha önce karar verilemeyen hâllerde mahkeme, ilk duruşmada dava şartları ve ilk itirazlarla hak düşürücü süre ve zamanaşımı hakkında tarafları dinler; daha sonra tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit eder. Uyuşmazlık konularının tespitinden sonra hâkim, tarafları sulhe teşvik eder. Tarafların sulh olup olmadıkları, sulh olmadıkları takdirde anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğu tutanağa yazılır; tutanağın altı hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat bu tutanak esas alınmak suretiyle yürütülür.
(3) Mahkeme, tarafların dinlenmesi, delillerin incelenmesi ve tahkikat işlemlerinin yapılmasını yukarıdaki fıkrada belirtilen duruşma hariç, iki duruşmada tamamlar. Duruşmalar arasındaki süre bir aydan daha uzun olamaz. İşin niteliği gereği bilirkişi incelemesinin uzaması, istinabe yoluyla tahkikat işlemlerinin yürütülmesi gibi zorunlu hâllerde, hâkim gerekçesini belirterek bir aydan sonrası için de duruşma günü belirleyebilir ve ikiden fazla duruşma yapabilir.
(4) Basit yargılama usulüne tabi davalarda, işlemden kaldırılmasına karar verilmiş olan dosya, yenilenmesinden sonra takipsiz bırakılırsa, dava açılmamış sayılır.
Hüküm
MADDE 321- (1) Tahkikatın tamamlanmasından sonra, mahkeme tarafların son beyanlarını alır ve yargılamanın sona erdiğini bildirerek kararını tefhim eder. Taraflara beyanda bulunabilmeleri için ayrıca süre verilmez.
(2) Kararın tefhimi, mahkemece hükme ilişkin tüm hususların gerekçesi ile birlikte açıklanması ile gerçekleşir. Ancak zorunlu hâllerde, hâkim bu durumun sebebini de tutanağa geçirmek suretiyle, sadece hüküm özetini tutanağa yazdırarak kararı tefhim edebilir. Bu durumda gerekçeli kararın en geç bir ay içinde yazılarak tebliğe çıkartılması gerekir.
Uygulanacak hükümler
MADDE 322- (1) Bu Kanun ve diğer kanunlarda basit yargılama usulü hakkında hüküm bulunmayan hâllerde, yazılı yargılama usulüne ilişkin hükümler uygulanır.
(2) Paylaştırma ve ortaklığın giderilmesi için satış yapılması gereken hâllerde, hâkim satış için bir memur görevlendirir. Taşınır ve taşınmaz malların satışı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre yapılır.
—————————————————————————————————————————————————–
(*) 4 Şubat 2011 CUMA Günü 27836 sayılı Resmî Gazetede Yayınlanmıştır.
Kanun No. 6100 TBMM Kabul Tarihi: 12/1/2011
————————————————————————————————————————————————————-
6100 SAYILI HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU FİHRİSTİ (*)
BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler Birinci Bölüm Görev, Yetki ve Yargı Yeri Belirlenmesi (Madde 1-23) | 6100 SAY.HMK
İkinci Bölüm Yargılamaya Hâkim Olan İlkeler ( Madde 24-33) | 6100 SAY.HMK
Üçüncü Bölüm Hâkimin Yasaklılığı, Reddi ve Hukuki Sorumluluğu ( Madde 34-49) | 6100 SAY.HMK
Dördüncü Bölüm Taraflar ve Davaya Katılan Üçüncü Kişiler ( Madde 50-83) | 6100 SAY.HMK
Beşinci Bölüm Teminat (Madde 84-89) | 6100 SAY.HMK
Altıncı Bölüm Süreler, Eski Hâle Getirme ve Adli Tatil ( Madde 90-104) | 6100 SAY.HMK
İKİNCİ KISIM
Dava Çeşitleri, Dava Şartları ve İlk İtirazlar Birinci Bölüm Dava Çeşitleri ( Madde 105-113) | 6100 SAY.HMK
İkinci Bölüm Dava Şartları ve İlk İtirazlar ( Madde 114-117) | 6100 SAY.HMK
ÜÇÜNCÜ KISIM
Yazılı Yargılama Usulü Birinci Bölüm Davanın Açılması ( Madde 118-125) | 6100 SAY.HMK
İkinci Bölüm Cevap Dilekçesi ( Madde 126-135) | 6100 SAY.HMK
Üçüncü Bölüm Cevaba Cevap ve İkinci Cevap Dilekçesi ( Madde 136-136) | 6100 SAY.HMK
Dördüncü Bölüm Ön İnceleme ( Madde 137-142) | 6100 SAY.HMK
Beşinci Bölüm Tahkikat ve Tahkikat Sırasındaki Özel Durumlar ( Madde 143-183) | 6100 SAY.HMK
Altıncı Bölüm Tahkikatın Sona Ermesi ve Sözlü Yargılama ( Madde 184-186) | 6100 SAY.HMK
DÖRDÜNCÜ KISIM
İspat ve Deliller Birinci Bölüm Genel Hükümler ( Madde 187-198) | 6100 SAY.HMK
İkinci Bölüm Belge ve Senet ( Madde 199-224) | 6100 SAY.HMK
Üçüncü Bölüm Yemin ( Madde 225-239) | 6100 SAY.HMK
Dördüncü Bölüm Tanık ( Madde 240-265) | 6100 SAY.HMK
Beşinci Bölüm Bilirkişi İncelemesi ( Madde 266-287) | 6100 SAY.HMK
Altıncı Bölüm Keşif ( Madde 288-292) | 6100 SAY.HMK
Yedinci Bölüm Uzman Görüşü ( Madde 293-293) | 6100 SAY.HMK
BEŞİNCİ KISIM
Hüküm ve Davaya Son Veren Taraf İşlemleri Birinci Bölüm Hüküm ( Madde 294-303) | 6100 SAY.HMK
İkinci Bölüm Hükmün Tashihi ve Tavzihi ( Madde 304-306) | 6100 SAY.HMK
Üçüncü Bölüm Davaya Son Veren Taraf İşlemleri ( Madde 307-315) | 6100 SAY.HMK
ALTINCI KISIM
Basit Yargılama Usulü Basit yargılama usulüne tabi dava ve işler ( Madde 316-322) | 6100 SAY.HMK
YEDİNCİ KISIM
Yargılama Giderleri ve Adli Yardım Birinci Bölüm Yargılama Giderleri ( Madde 323-333) | 6100 SAY.HMK
İkinci Bölüm Adli Yardım ( Madde 334-340) | 6100 SAY.HMK
SEKİZİNCİ KISIMKanun Yolları Birinci Bölüm İstinaf ( Madde 341-360) | 6100 SAY.HMK
İkinci Bölüm Temyiz ( Madde 361-373) | 6100 SAY.HMK
Üçüncü Bölüm Yargılamanın İadesi ( Madde 374-381) | 6100 SAY.HMK
DOKUZUNCU KISIM
Çekişmesiz Yargı Çekişmesiz Yargı ( Madde 382-388) | 6100 SAY.HMK
ONUNCU KISIMGeçici Hukuki Korumalar Birinci Bölüm İhtiyati Tedbir ( Madde 389-399) | 6100 SAY.HMK
İkinci Bölüm Delil Tespiti ve Diğer Geçici Hukuki Korumalar ( Madde 400-406) | 6100 SAY.HMK
ONBİRİNCİ KISIMTahkim Tahkim ( Madde 407-444) | 6100 SAY.HMK
ONİKİNCİ KISIMSon Hükümler Bu Kanunun Yürülük Tarihi Son Hükümler ( Madde 445-452) | 6100 SAY.HMK
—————————————————————————————————————————————————–
(*) 4 Şubat 2011 CUMA Günü 27836 sayılı Resmî Gazetede Yayınlanmıştır.
Kanun No. 6100 TBMM Kabul Tarihi: 12/1/2011