Önce kimi kavramları ele alırsak;
Pratikte borsa; şirketlerin ortaklarına sunmuş olduğu hisse senetlerinin alım ve satımıdır. Genel olarak ise; finans piyasaları içinde en eski ve genellikle ilk akla hisse senetlerinin geldiği piyasadır; kıymetli evrak ve madenlerin alım ve satım işlemlerinin borsa üyesi aracı kurumlar vasıtasıyla gerçekleştirildiği kurumsal piyasalardır. Borsada para kazanmanın temel mantığı bir yatırım aracını fiyatı düşerken alıp, fiyatı yükseldiğinde elden çıkararak alım işlemi ve satım işlemi arasındaki farktan kazanç elde etmektir. Menkul kıymetleri alıp satan kişilerin kar elde etme amaçları vardır. En basit şekliyle borsada bir hisse senedi alan kişi ya yatırımına temettü almak ister ya da düşük fiyattan aldığı hisse senedini yüksek fiyattan satarak kazanç sağlamak ister. Piyasada trendin olması da bu şekilde sağlanır.
Kısaca forex; uluslararası döviz değişim piyasasıdır. Bu piyasa ismini İngilizce FOReign EXchange sözcüklerinin kısaltmasıyla almıştır. Uluslararası pazarlarda işlem gören ve çift yönlü işleme tabi tutulabilen döviz ve değerli ürünler üzerinden işlem yapılan bir piyasadır. Bir ülkenin dövizinin anlık alınması, başka ülkenin dövizinin de satılması yani alım işlemi ve satım işlemi arasındaki farktan da kazancın elde edildiği finans piyasasıdır. Forex piyasasında borsada olduğu gibi işlemler, aracı kurumlar üzerinden yapılmaktadır. Bireysel katılımcılar dışında bankalar arası işlemler ile bağımsız fiyat hareketlerine sahip bir piyasadır.
Borsa ile Forex arasında oldukça önemli farklar bulunmaktadır:
En önemli farklardan ilki zaman mevhumu yönündendir, Forex Piyasası, 5-24 açıktır. Seans saatlerini beklemek zorunluluğu yoktur. Forex piyasası sadece hafta sonları kapalıdır. Bu durum, normal işlerini bırakmak istemeyip sadece arada sırada işlem yapmak isteyen insanlar için ideal bir durumdur. Bilgisayar ve internetin bulunduğu her yerde ve saatte forex işlemi yapılabilir. Borsa ise normal mesai içerisinde ve genellikle saat 10.00 ile 18.00 arasında işlem yapmaya elverişlidir. Diğer zamanlara işlem yapmak mümkün de değildir.
İkinci büyük fark ise kaldıraç kavramı yönündedir; Kaldıraç, piyasalarda yatırdığımız teminatın çok üstünde işlem yapabilmemizi sağlayan uygulamadır. Borsada hisse senedi, bono ve tahvil piyasalarında kaldıraç 1:1 oranındadır. Forex’te ise kaldıraç oranı 1:100’e kadardır. Bazı forex piyasaların daha yüksek kaldıraç oranları da mevcuttur. Bunu şöyle açmak mümkündür. 10.000 TL. para ile borsada 10.000 TL. tutarlı işlem yapılabiliyor iken, Forex piyasasında, bunun yüz katı olan, 1.000.000 TL. tutarlı işlem yapılabilmektedir. Bu da forexte riski veya karı yüz kat artırabilmektedir.
Borsada uzun vadeli yatırımlardan kimi zaman yüksek kazanç elde edilebilmektedir. Borsanın bir amacı da, göstergeleri iyi olan şirketlere ortak olup, şirketlerden kar ve temettü alınması hedeflenmektedir. Kimi yatırımcılar ise, arz ve talep uyarınca kimi hisse senetlerini düşük fiyattan alıp, hisseler yükseldiğinde satmak isterler. Bunu ise çok kısa süreler içinde yapan küçük yatırımcılar da bulunmaktadır. Bunlar kısa zamanda istisnalar dışında çok kazanç elde edemezler. Forex ise genel olarak, kısa vadeli yatırımlardan yüksek kazançlar elde edilebilir.
Borsada aracı kurumlar yaptırdıkları işlemler karşılığında komisyon ve işlem ücreti alırlar. Forex’te ise aracı kurumlar yatırımcılardan herhangi bir ücret ve komisyon talep etmemektedirler. Alım ve satım işlemleri arasındaki farktan kendi paylarını almaktadırlar.
Borsa, çok iyi bir piyasa takibi gerektirir ve doğru hisse senedinin seçimi zor olabilmektedir. Forex’te, herhangi bir şekilde odaklanma sorunu yaşanmaz. Örneğin İş Bankası hisse senedi alınacaksa, İş Bankası hisse senedinin değerlenip değerlenmeyeceği veya İş Bankasının gelecekte de karlılığının ne olacağının çok detaylı bilinmesi gerekir. Döviz işlemlerinde ise, iki ülkeyi kıyaslamak gerekir. Bir ülkenin hukuki güvenliği, iş büyümesi veya gayri safi yurtiçi hasılası veya politik başarıları diğerlerinden daha mı iyi? Bütün bunlar döviz değerine etki eden faktörlerdir.
Borsada; spekülasyon (Yatırımcıların, piyasalardaki menkul ve gayrimenkul değerleri ya da hisse senetlerini takip ederek bunun üzerinden para kazanmak amacıyla yapılan işlem. Spekülasyon yasaldır. Piyasalardaki fiyat dalgalanmalarından yararlanarak bir yatırımın artacağını ya da azalacağını tahmin ederek risk alınmasıdır.), manipülasyon ( insanları yanlış yönlendirme, insanları etkileme işlemine verilen addır. Ekonomide de insanları kandırarak bir menkul kıymeti almaya veya satmaya sevk etmeye veya menkul kıymetin fiyatını yapay bir seviyede tutmaya yönelik davranışlardır. Mesela göstermelik alım satımlarla veya yalan haber yaparak yatırımcının kafasını karıştırma işlemidir. Manipülasyon suçtur.) ve borsada kimi zaman insider trading (Sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek, henüz kamuya açıklanmamış bilgileri kendisine veya üçüncü kişilere menfaat sağlamak amacıyla kullanarak sermaye piyasasında işlem yapanlar arasında fırsat eşitliğini bozacak şekilde haksız yarar sağlamak veya bir zararı önlemektir) yapılabilmekte, forex piyasasında manipülasyon ve spekülasyon yapılamamaktadır.
Borsada fiyat farklılığı söz konusudur. Forex’te ise güvenilir aracı kurumlar ile çalışıldığı zaman fiyat farklılığı söz konusu olmamaktadır. Borsada yalnızca A grubu hisse senetlerinde açığa satış yapılmaktadır. (Açığa satış işlemi, ileride fiyatının düşeceğine inanılan hisse senedinin bir nevi ödünç alınıp satılmasıdır. Altın borçlanma gibi düşünebiliriz. Maliki olunmayan hisse senedi ödünç alınır ve satılır. Hisse senedi düşünce de ödünç alınan hisse satılır ve borç ödenir. Örneğin, hisse senedi 500 liradır ve 300’e düşeceği düşünülür. Olmayan hisse senedi satılır. Ele geçen 500 liradır. Hisseler düşünce de 300 liradan satılır, 200 lira elde edilir. Komisyon ve giderler ödenir. Tabii, evdeki hesap çarşıya uyarsa). Forex’te istenen yatırım aracında açığa satış yapmak mümkündür. Sınırlama yoktur. Çok kazanç veya çok zarar olma ihtimali yüksektir.
Borsanın likiditesi piyasa beklentilerine göre değişiklik göstermektedir. Forex, dünyanın en likit piyasasıdır. Günlük işlem hacmi 6 trilyon doların üzerindedir.
Borsada işlem gören yatırım araçlarının hepsinin bir arada bulunduğu bir işlem platformu bulunmamaktadır. Forex işlemleri, tek işlem platformu üzerinden işlemleri gerçekleştirilir.
Borsa piyasasında hem fiziki hem de fiziki olmayan yatırımlar yapılmaktadır. Forex’te ise sadece fiziki olmayan yatırımlar yapılarak, birikimler değerlendirilir. Fiziki işlemlerde yatırım araçlarına fiziken sahip olursunuz. Günümüzde fiziki yatırımlar sorun da oluşturabildiğinden, yatırımcılar fiziki olmayan işlemlere yönelmişlerdir.
Forex veya borsanın biri iyi, diğer kötü denilemez. Zaman zaman Forex piyasası genel bir iniş halinde olabilir. Düşüş yaşamış piyasa hangisiyse, normal değerinin altına inmiş ürünlere veya hisse senetlerine yatırım yapmak her zaman karlı olacaktır.
Hem Forex Piyasası hem de Borsa, şansa bağlı bir yatırım türü değildir. İş şansa bırakılmadan, risk en aza indirerek yatırım yapılmalıdır. Aksi halde bu yatırım türünün amacına aykırı hareket etmiş olunur. Bu da zararlar etme ihtimalini doğuran bir durum olacaktır. Yapılması gereken aklı ve bilgiyi çok iyi kullanmak ve hesaplı risk almaktır. Bu enstrümanları casino gibi değerlendirmemek esas olmalıdır.