Ticari Defterler ve karar defteri ile pay defteri ve diğer belgelerin kaybolması veya çalınması halinde yapılacak işlemler?
Vergi Usul Kanunu’na göre, mükelleflerin tutmak ve muhafazaetmek zorunda oldukları yasal defter ve belgelerin talep edilmesi halinde, vergi incelemesine yetkili olanlara ibraz etme yükümlülükleri bulunmaktadır.
Yine, Vergi Usul Kanununun Mücbir Sebepler başlıklı 13. maddesinde; “Mücbir sebepler:
1-Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;
2-Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler;
3-Kişinin iradesi dışında vuku gelen mecburi gaybubetler;
4-Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması, gibi hallerdir.”
hükmüne yer verilmiştir.
Öte yandan, Türk Ticaret Kanunun 68 inci maddesinin son fıkrasında; “Bir tacirin saklamakla mükellef olduğu defter ve kayıtlar, yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet sebebiyle ve kanuni müddet içinde ziyaa uğrarsa tacir ziyaı öğrendiği tarihten itibaren onbeş gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yerin selahiyeti mahkemesinden kendisine bir vesika verilmesini isteyebilir. Mahkeme lüzumlu gördüğü delillerin toplanmasını emredebilir. Böyle bir vesika almamış olan tacir defterlerini ibrazdan kaçınmış sayılır.” hükmü yer almaktadır.
Her ne kadar mücbir sebep hallerinden 2. sine istinaden zayi belgesi alınacağı belirtilmiş ise de, ibraz zorunluluğunu ortadan kaldıran diğer mücbir sebep hallerinin de tespiti ve/veya zayi belgesine bağlanması için yetkili mahkemeye başvurulması gerekmektedir.
Bu nedenle;
1- Belgelerin çalınması halinde: Durumun ilgili polis veya jandarma karakoluna bildirilerek tutanağa bağlanmasının sağlanması, çalınan belgelerin nev’i, seri-sıra no, cilt adedi ve boş veya kullanılmış olma durumu gibi hususların gazete ilanıyla duyurulması, yetkili mahkemeye başvurarak, defter veya belgelerin zayi olduğuna ilişkin mahkeme kararının (zayi belgesi) alınması, ayrıca söz konusu belgelerin (tespit tutanağı, ilanın yayınlandığı gazete sureti ve mahkeme kararı) birer suretiyle birlikte bir dilekçeyle bağlı bulunulan vergi dairesine bilgi verilmesi gerekmektedir.
2- Belgelerin kaybolması halinde: Durumun işyerindeki yetkililerle ayrıntılı olarak bir tutanağa bağlanması ve (polis/jandarma karakoluna müracaat hariç) çalınması halinde olduğu gibi yapılması gereken diğer prosedürün de aynen yerine getirilmesi gerekmektedir.
Aksi halde, muhafaza süresi içerisinde ibraz sorumluluğundan kaçınıldığı kabul edilerek, vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya yasal ölçülere dayanılarak tespitinin mümkün olmadığı kabul edilerek re’sen vergi tarhı yoluna gidilir.
Mücbir sebep halinin dikkate alınabilmesi için, zayi durumunun öğrenildiği tarihten itibaren hak düşürücü süre olan azami 15 (onbeş) gün içerisinde prosedüre uygun olarak müracaatların yapılması büyük önem taşımaktadır.
Zayi belgesi alınması için yetkili mahkeme ticarethanenin bulunduğu yer mahkemesi, görevli mahkeme ise asliye ticaret mahkemesidir.
Ticari Defterlerin kaybolması, çalınması gibi durumlarda zayi belgesi alma dilekçesi,